Stadsdichter André van Zwieten

André van Zwieten werd op 1 oktober 1958 in Wijk bij Duurstede geboren als zoon van een schilderende en vioolspelende kapper en een moeder die een handige organisator was, en groeide samen met zijn een jaar jongere zus op in de binnenstad.

Wijk bij Duurstede telde toen amper 4000 inwoners. Een stadje met weinig cultuur en een weerbarstige mentaliteit, bijna vijandig naar alles dat nieuw en vreemd is. André’s ouders kwamen uit Utrecht. ‘Ik moet de aversie tegen Wijk ergens in mijn genen hebben zitten’.

Na zijn lagere schooltijd ging hij buiten Wijk bij Duurstede naar het voorgezet onderwijs, in Zeist. Met zijn brede interesses – hij speelde piano en schreef sketches voor het schoolcabaret en columns in de Kwispedoor, de schoolkrant van De Breul – kon hij kiezen voor conservatorium, de journalistiek of een opleiding op de Kunstacademie. Het werd het laatste, vooral omdat hij zichzelf onvoldoende getalenteerd vond voor een carrière als beroepspianist en vreesde als journalist in een fuik te lopen. ‘Met muziek en tekst kan ik als ontwerper altijd wel iets blijven doen’ was zijn pragmatische instelling.

Na zijn studie tot grafisch ontwerper aan de kunstacademie Artibus in Utrecht (later omgedoopt tot HKU) bleef Van Zwieten in Wijk hangen, ‘meer door toeval dan uit eigen wil’. Het was begin jaren tachtig, de tijd van recessie en jeugdwerkeloosheid. Na vele losse baantjes en vrijwilligerswerk besloot hij te starten als zelfstandig ontwerper. Het een niet zonder het ander: bestuursfuncties en sponsorwerk bleven een deel van zijn bezigheden.

In Wijk bij Duurstede heeft André van Zwieten inmiddels een reputatie als creatieve duizendpoot. Zijn ‘lokale oeuvre: boeken over Wijk bij Duurstede en zijn geschiedenis, huisstijlen van de gemeente Wijk bij Duurstede, lokale festivals als Kleurrijk Wijk, Jazz by Duurstede en het Shantyfestival, opmerkelijke gelegenheidspublicaties en tal van logo’s voor de lokale ondernemers. Daarnaast laat hij als speler met taal en typografie de nodige sporen na in Wijk bij Duurstede. Met gedichten op winkelruiten in de binnenstad die de passant iets vertellen over de geschiedenis van het pand in kwestie, met een ‘Stalen Viking’ in de Stadshaven, en teksten in het interieur van stadscafé De Engel aan de Markt.

Als theatermaker binnen Stichting De Inrichting (‘mijn speeltuin’ zegt hij zelf) ontwikkelde hij zich als tekstschrijver, componist, en theatervormgever. Hoogtepunten van zijn creatieve groei ziet Van Zwieten in ‘Requiem voor de Mens’, een compositie van Rob Goorhuis uit 2002 waarvoor hij de teksten schreef, het muziektheaterspektakel ‘Hester’ uit 2009 met regisseur Karel Schneider, en vooral de ‘Bloesembruiloft’ uit 2013, waarvoor hij van Schneider de ruimte kreeg om behalve het décor en de vormgeving van het drukwerk ook alle teksten, liedjes en muziekcomposities voor zijn rekening te nemen.

Zijn stadsdichterschap ziet André van Zwieten als een erebaan, maar ook als een logische voortzetting van zijn werk met tekst, op een ander podium. Een compliment vindt hij het, de aan hem gerichte opdracht om de gemeente Wijk bij Duurstede te voorzien van ‘ludieke, kritische en soms vervreemdende’ bijdragen. Had hij oorspronkelijk een haat/liefde verhouding met Wijk, inmiddels heeft hij vrede gesloten met zijn geboorteplaats. ‘Wijk is onherstelbaar verbeterd’ aldus zijn ironische vaststelling.

Zijn stadsgedichten beschouwt hij als ‘oefeningen in observatie’. De rode draad in dat werk is zijn permanente drang om de paar vierkante kilometer van Wijk bij Duurstede in verhouding te zien tot die grote wereld daaromheen.  Alsof André van Zwieten nog steeds bij toeval in Wijk bij Duurstede is blijven hangen.